«…όπου καίγονται βιβλία, καίγονται τελικά και άνθρωποι», έγραφε προφητικά ο μεγάλος Γερμανός ποιητής Χάινριχ Χάινε στην τραγωδία του «Αλμασόρ» (1821/1823). Θέμα του το δημόσιο κάψιμο ενός κορανίου μετά την άλωση της Γρανάδας από σταυροφόρους και ιεροεξεταστές το 1499/1500.
Η «Κινητοποίηση κατά του μη γερμανικού πνεύματος» ήταν ο ιδεολογικός προπομπός για το πρώτο πείραμα αποδοχής του ρατσισμού που ήταν: το δημόσιο κάψιμο των βιβλίων διάσημων Γερμανών επιστημόνων και ανθρώπων του πνεύματος και της τέχνης που «παρέκλιναν» από την «αυθεντική γερμανική ιδεολογία» όπως π.χ. ήταν τα βιβλία του Στέφαν Τσβάικ, του Καρλ Μαρξ, του Κουρτ Τουχόλσκι, του Χέρμαν Χέσσε, Άλφρεντ Άντερς, της Άννας Σέγκερς, του Μπέρτχολντ Μπρεχτ, του Έριχ Κέστνερ, της Ρόζας Λούξεμπουργκ, του Έριχ-Μαρία Ρεμάρκ, του Άλμπερτ Αϊνστάιν κ.α.
Όλα άρχισαν από την 12η Απριλίου 1933. Τότε δημοσιεύθηκαν οι περίφημες «12 Θέσεις» των ‘φοιτητικών επιτροπών αγώνα’ που ίδρυσαν ναζί φοιτητές και οπαδοί του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος. Με τις θέσεις αυτές παροτρύνονταν φοιτητές και πανεπιστημιακοί, βιβλιοθήκες, βιβλιοπώλες και απλοί Γερμανοί πολίτες να κινητοποιηθούν:–Για τη διατήρηση της «καθαρότητας της γλώσσας και του γραπτού λόγου ως γνήσιου εκφραστή της (γερμανικής) λαότητας»,
-Για την καταδίκη και εξάλειψη καθετί «εβραϊκού» από το γραπτό λόγο σε κάθε του μορφή, εφ’ όσον «ο πλέον επικίνδυνος αντίπαλος είναι ο εβραίος και ό,τι ανήκει σε αυτόν ή πηγάζει από αυτόν»
-Για την αποκάλυψη της ‘εβραϊκής’ συνομωσίας, διότι «ο εβραίος μπορεί να σκεφθεί μόνον εβραϊκά, όταν επομένως γράφει γερμανικά ψεύδεται». Εκτός από το «εβραϊκό μίασμα» πρέπει να αποκαλυφθεί και «ο Γερμανός, που γράφει μεν γερμανικά, αλλά δεν σκέπτεται γερμανικά, που είναι δηλαδή προδότης». Αλλά πρέπει να αποκαλυφθεί και «ο φοιτητής που γράφει και μιλά» χωρίς ίχνος συνείδησης «της γερμανικότητάς του», γιατί έτσι δεν μπορεί να εκπληρώσει τα «εθνικά του καθήκοντα».
-Για τον εξοβελισμό των εβραϊκών συγγραμμάτων από τον πνευματικό κόσμο και τον γραπτό λόγο του γερμανικού λαού: «Τα εβραϊκά έργα πρέπει να εκδίδονται μόνον στην εβραϊκή και όχι στη γερμανική γλώσσα, εάν υπάρχουν τέτοια στη γερμανική, πρέπει να μεταφραστούν πάραυτα στα εβραϊκά. Η παράβαση αυτού του κανόνα θα θεωρείται στο εξής ως κακοποίηση της γερμανικής γλώσσας.»
-Και τέλος για την υπέρβαση του «εβραϊκού διανουμενίστικου πνεύματος, του συνεπικουρούμενου με διαφόρων ειδών φιλελεύθερες, σαθρές εκφάνσεις στο γερμανικό πνευματικό κόσμο».
Πού βρέθηκαν τόσα βιβλία και ρίχθηκαν στην πυρά;
Από τις 26 Απριλίου μέχρι τις 10 Μαΐου του 1933 τα μέλη των «φοιτητικών επιτροπών αγώνα», μαζί με οπαδούς και μέλη του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος συγκέντρωναν συστηματικά σε όλες τις πόλεις από βιβλιοθήκες (δημοτικές, σχολικές, πανεπιστημιακές) και από τα βιβλιοπωλεία όλα τα βιβλία που είχαν καταγραφεί στη «Μαύρη Λίστα», η οποία περιελάμβανε 130 «ανάξιους» Γερμανούς συγγραφείς. Ταυτόχρονα ορίστηκαν «γραφεία συλλογής άθλιων βιβλίων» για να μπορούν και οι πολίτες να παραδίδουν βιβλία.
Σε πόσες πόλεις ρίχθηκαν βιβλία στην πυρά;
Σε 64 μεγάλες γερμανικές πόλεις. Με ‘πρωταγωνίστριες’ όλες τις πανεπιστημιουπόλεις της Γερμανίας. Στην Κολωνία έγινε το δημόσιο κάψιμο των βιβλίων στις 17 Μαΐου 1933 στο προαύλιο των Κεντρικών Κτιρίων του Πανεπιστημίου, που βρισκόταν τότε στη Νότια πόλη. Είναι το κτίριο της σημερινής Fachhochschule, Claudiusstr. 3.
Το δημόσιο κάψιμο των βιβλίων άρχισε επίσημα στις 10 Μαΐου του 1933 από το Βερολίνο, στην Πλατεία της Όπερας. Υπήρχαν όμως και «πόλεις-πρότυπα» που έκαψαν βιβλία όχι μόνον οι φοιτητές, αλλά και οι πολίτες, οι δάσκαλοι και οι μαθητές. Όπως π.χ. το Βούπερταλ, όπου την 1 Απριλίου του 1933, ρίχθηκαν στην πυρά βιβλία από μαθητές, οι οποίοι συνοδεύονταν από τους δασκάλους ή και τους γονείς τους.
Ήταν το πρώτο βήμα. Το δεύτερο θα ακολουθήσει στις 14 Ιουλίου 1933 με τον νόμο «περί της πρόληψης κληρονομικών (ασθενειών) στους απογόνους»: Πρόκειται για θεμελιώδη αλλαγή που κατοχυρώνει την παρέμβαση του κράτους στην ιδιωτική σφαίρα και την οικογένεια για τη διασφάλιση της «καθαρότητας του γερμανικού αίματος» και «της βελτίωσης των χαρακτηριστικών της γερμανικής φυλής».
Ο νόμος αυτός άνοιξε το δρόμο για την «Ευθανασία» που κόστισε τη ζωή σε πάνω από 300.000 (εξ αυτών 5.000 παιδιά) Γερμανούς με κληρονομικά σύνδρομα, ψυχικά ασθενείς, διανοητικά καθυστερημένους κ.λπ.
Κυρίως όμως: λειτούργησε ως εργαλείο «εθισμού» της κοινωνίας σε κάθε κρατική παρέμβαση και δρομολόγησε το ολοκαύτωμα. Πόσο αλήθεια κρύβουν τα λόγια του Ρίχαρντ φον Βαϊτσέκερ όταν έλεγε ότι «στη Γερμανία του ’30 δεν ήταν πολλοί οι ναζί, αλλά λίγοι οι δημοκράτες» (08.05.1985).
Zitiert. nach Quellen: www.bücherverbrennung.de Gerhard Sauder “Die Bücherverbrennung”, Hanser Verlag 1983, sowie: Gebhardt, Handbuch der deutschen Geschichte, Band 20, Deutschland unter der Herrschaft des Nationalsozialismus 1933-1939 / ΒΠ.